Teorie i prawa UX powiązane z psychologią, które musisz znać

W projektowaniu UI i UX zrozumienie psychologii użytkownika przekłada się na tworzenie doświadczeń, które rezonują, są intuicyjne i ostatecznie spotykają użytkowników tam, gdzie są w swoich unikalnych podróżach (Customer Journey). A naszą ostateczną misją jest tworzenie produktów, których użytkownicy nie tylko używają, ale je kochają. I chętnie do nich wracają, bo korzystanie z nich sprawi im przyjemność. Aby to osiągnąć, warto znać i stosować pięć kluczowych teorii i praw UX, które wykorzystują aspekty psychologiczne do budowania zadowolenia użytkownika.

Zainteresowani? Zapraszam do lektury!

Projektowanie doświadczeń użytkownika (UX) jest sztuką i nauką łączenia estetyki z funkcjonalnością w sposób, który zaspokaja potrzeby i oczekiwania użytkowników. W dzisiejszym dynamicznie rozwijającym się świecie technologicznym, gdzie użytkownicy są bombardowani niezliczoną ilością bodźców i opcji, kluczowe jest tworzenie intuicyjnych, angażujących i spersonalizowanych interfejsów. Zrozumienie psychologii użytkownika staje się fundamentem, który pozwala projektantom na tworzenie produktów, które nie tylko spełniają swoje podstawowe funkcje, ale również zachwycają i budują emocjonalne połączenia z użytkownikami.

Psychologia użytkownika bada, w jaki sposób ludzie myślą, odczuwają i reagują w interakcji z różnymi produktami i usługami. Wiedza ta pozwala projektantom na głębsze zrozumienie, jakie elementy przyciągają uwagę użytkowników, jakie decyzje podejmują, a także jakie bariery napotykają w trakcie korzystania z produktu. Na podstawie tych informacji można tworzyć rozwiązania, które są nie tylko funkcjonalne, ale także intuicyjne i przyjemne w użyciu.

Wyobraź sobie aplikację mobilną, której interfejs jest przejrzysty i przyjazny, a każdy element zdaje się być dokładnie tam, gdzie użytkownik spodziewa się go znaleźć. Nawigacja jest płynna, a użytkownik nie musi zastanawiać się, co robić dalej. Każda akcja, jak kliknięcie przycisku czy wprowadzenie danych, jest natychmiastowa i bezproblemowa. Taki poziom doskonałości w projektowaniu UX jest możliwy dzięki zastosowaniu sprawdzonych teorii i praw psychologicznych, które pomagają zrozumieć i przewidzieć zachowania użytkowników.

W tym artykule przedstawiam pięć najważniejszych teorii i praw UX powiązanych z psychologią, które każdy zainteresowany projektowaniem doświadczeń użytkownika powinien znać. Zastosowanie tych zasad nie tylko usprawni proces tworzenia interfejsów, ale również znacząco poprawi jakość interakcji użytkowników z produktem. Ostatecznym celem jest tworzenie doświadczeń, które nie tylko zaspokajają potrzeby użytkowników, ale także budzą w nich pozytywne emocje i przywiązanie do produktu.

Teoria Gestalt, wywodzi się z psychologii poznawczej, odgrywa kluczową rolę w projektowaniu doświadczeń użytkownika (UX). Ta teoria koncentruje się na tym, jak ludzie postrzegają i organizują wizualne informacje. Zamiast analizować poszczególne elementy osobno, ludzie mają tendencję do postrzegania ich jako zintegrowane całości. W kontekście UX, zrozumienie tych zasad pozwala projektantom tworzyć bardziej spójne, intuicyjne i przyjemne w odbiorze interfejsy.

Kluczowe Zasady Teorii Gestalt:

• Prawo Bliskości: Elementy, które są blisko siebie, są postrzegane jako powiązane.
• Prawo Podobieństwa: Podobne elementy są grupowane razem.
• Prawo Ciągłości: Ludzie preferują linie i wzory, które wydają się być ciągłe.
• Prawo Zamknięcia: Ludzie mają tendencję do postrzegania zamkniętych kształtów, nawet jeśli nie są one kompletne.

Przykład:

Elementy projektu, takie jak ikony, powinny harmonizować, odzwierciedlając jednolity motyw. Na przykład, ikony w aplikacji mobilnej powinny być zaprojektowane w podobnym stylu, aby użytkownicy intuicyjnie wiedzieli, że pełnią one podobne funkcje. Musimy jednak tutaj pamiętać, iż pewne ikony przywodzą na myśl pewne działania (z racji wykorzystywania ich w innych miejscach, aplikacjach, interfejsach), dlatego powinniśmy przypisywać im akcje, z którymi użytkownicy są już zaznajomieni.

Karty produktów w sklepie internetowym mogą korzystać z prawa bliskości, grupując razem obraz produktu, jego nazwę, cenę i przycisk „Dodaj do koszyka”. Dzięki temu użytkownicy łatwo rozpoznają, że te elementy są ze sobą powiązane i dotyczą tego samego produktu. Natomiast w formularzach wieloetapowych można zastosować prawo ciągłości, tworząc wizualne przewodniki lub linie postępu, które jasno pokazują użytkownikom, na jakim etapie procesu się znajdują i jakie kroki muszą jeszcze wykonać.

Prawo Hicka mówi, że im więcej wyborów mają użytkownicy, tym dłużej podejmują decyzję. To prawo podkreśla potrzebę uproszczenia i eliminacji zbędnych opcji, aby nie przytłaczać użytkowników. To tak w skrócie. Wchodząc nieco bardziej w szczegóły, dowiemy się, że prawo Hicka, nazwane zostało na cześć brytyjskiego psychologa Williama Edmunda Hicka. Jest ono fundamentalnym pojęciem w psychologii poznawczej i projektowaniu UX.  W kontekście user experience oznacza to, że im więcej wyborów mają użytkownicy, tym dłużej trwa proces decyzyjny, co może prowadzić do frustracji i dezorientacji.

Zastosowanie Prawa Hicka w UX

Prawo Hicka ma szerokie zastosowanie w projektowaniu interfejsów użytkownika, ponieważ pomaga projektantom tworzyć bardziej przejrzyste i intuicyjne interfejsy. Oto kilka kluczowych aspektów, na które warto zwrócić uwagę:

Minimalizacja Opcji

Jednym z najważniejszych zastosowań Prawa Hicka w UX jest minimalizacja liczby opcji prezentowanych użytkownikom. W praktyce oznacza to ograniczenie wyborów do tych, które są najbardziej istotne i użyteczne dla użytkowników. Na przykład, zamiast oferować użytkownikom kilkanaście różnych sposobów na wykonanie jednej akcji, lepiej skupić się na kilku kluczowych opcjach, które są łatwe do zrozumienia i użycia.

Kategoryzacja i Grupowanie

Kolejnym skutecznym sposobem na zastosowanie Prawa Hicka jest kategoryzacja i grupowanie podobnych opcji. Grupowanie elementów w logiczne kategorie pomaga użytkownikom szybciej znaleźć to, czego szukają, redukując czas potrzebny na podjęcie decyzji. Na przykład, w menu nawigacyjnym sklepu internetowego produkty mogą być zgrupowane według kategorii, takich jak „Elektronika”, „Odzież” czy „Dom i Ogród”, co ułatwia nawigację i przyspiesza proces decyzyjny.

Hierarchia Wizualna

Projektowanie hierarchii wizualnej, która wyraźnie pokazuje najważniejsze opcje i działania, również pomaga w zastosowaniu Prawa Hicka. Elementy o najwyższym priorytecie powinny być najbardziej widoczne i łatwo dostępne, podczas gdy mniej istotne opcje mogą być ukryte lub umieszczone w mniej eksponowanych miejscach. Na przykład, w aplikacjach mobilnych przycisk „Kup teraz” może być wyróżniony za pomocą koloru i większego rozmiaru, podczas gdy mniej istotne opcje mogą być umieszczone w rozwijanym menu.

Przykład:

W e-commerce warto wykorzystać prawo Hicka do projektowania ścieżek konwersji. Na przykład, zmniejszenie liczby kroków w procesie płatności sprawia, że jest on szybszy i mniej zniechęcający dla użytkowników. A dodatkowo, użytkownik widzą, że proces jest krótki, chętniej do niego podejdzie i nie porzuci koszyka widzą, iż czeka go 6 kroków do finalizacji zamówienia.

Tu warto także pamiętać o użytkownikach mobilnych, wszak mobile to obecnie średnio 52% ruchu na Twojej stronie: przestrzeń na ekranie smartfona jest ograniczona i musimy się skupić, by użytkownik bez problemu i przewijania widział to, co najważniejsze. Użytkownicy, którzy są w stanie szybko i łatwo podejmować decyzje, są mniej narażeni na frustrację i bardziej skłonni do ponownego korzystania z produktu. W świecie, gdzie czas i uwaga użytkowników są na wagę złota, zastosowanie Prawa Hicka może być kluczem do sukcesu.

Prawo to dotyczy rozmiaru i odległości elementów docelowych i relacji między nimi.

Prawo Fittsa, opracowane przez psychologa Paula Fittsa w 1954 roku, jest jednym z najważniejszych praw w ergonomii i projektowaniu interfejsów użytkownika. Prawo to opisuje zależność między czasem potrzebnym na trafienie w cel a jego rozmiarem i odległością od użytkownika. Innymi słowy, im większy i bliżej położony cel, tym szybciej i łatwiej użytkownik może w niego trafić. W kontekście UX, zasada ta jest niezwykle użyteczna przy projektowaniu interfejsów, ponieważ pozwala na tworzenie bardziej efektywnych i intuicyjnych doświadczeń użytkownika.

Przykład:

W sklepach internetowych przyciski „Kup teraz” czy „Dodaj do koszyka” powinny być odpowiednio duże i umieszczone w łatwo dostępny miejscu. Obejmuje to szczególnie wersję mobilną strony, gdzie powinniśmy zadbać, by przycisk ów był w zasięgu kciuka.

Dotyczy to również formularzy i wszelkich elementów nawigacyjnych (hamburger menu, klikalne elementy, checkboxy, przyciski), gdzie użytkownik nie powinien mieć żadnego problemu, by ów przycisk kliknąć.

Stosowanie Prawa Fittsa w projektowaniu UX nie tylko poprawia efektywność interfejsów, ale także zwiększa satysfakcję użytkowników. Użytkownicy, którzy mogą szybko i łatwo wchodzić w interakcje z interfejsem, są mniej narażeni na frustrację i bardziej skłonni do ponownego korzystania z produktu. Optymalizacja rozmiaru i rozmieszczenia elementów interfejsu przyczynia się do pozytywnego doświadczenia użytkownika, co może prowadzić do większego zaangażowania i lojalności. Tu warto sugerować się wytycznymi WCAG, które pomogą nam określić, jaki rozmiar powinny mieć elementy interfejsu.

Niektóre elementy, które się wyróżniają, stają się niezapomniane.

Efekt Von Restorffa, znany również jako efekt izolacji, mówi, że ludzie lepiej pamiętają unikalne elementy w porównaniu z tymi, które są podobne do siebie. W świecie projektowania UX można wykorzystać ten efekt, aby zwrócić uwagę na kluczowe elementy. Niektóre elementy, które się wyróżniają, stają się niezapomniane.

Przykład:

Oferty specjalne, promocje, obniżki, alerty, ważne informacje – wszystkie te elementy powinny wyróżniać się na stronie i przykuwać wzrok, by zwracać uwagę użytkownika.

Dlatego także istotne jest odpowiednie wyróżnienie wszelkich przycisków CTA za pomocą kolorów czy odpowiedniego rozmiaru lub dodawanie specjalnych plakietek przy produktach z obniżoną ceną.

Użytkownicy przywiązują szczególną wagę do spersonalizowanych doświadczeń. Wprowadzając opcje dostosowywania do projektu UX, znacznie zwiększasz postrzeganą wartość produktu.

Efekt posiadania, znany również jako efekt endowment, to zjawisko psychologiczne, w którym ludzie przypisują większą wartość przedmiotom, które posiadają, w porównaniu do tych, które do nich nie należą. To pojęcie ma ogromne znaczenie w projektowaniu doświadczeń użytkownika (UX), ponieważ można je wykorzystać do tworzenia bardziej angażujących i wartościowych interakcji. Wprowadzenie opcji personalizacji i dostosowywania w projektach UX może znacznie zwiększyć postrzeganą wartość produktu i zaangażowanie użytkowników.

Przykład:

Możliwość personalizacji produktu poprzez dodanie unikalnego graweru, napisów, grafik czy nawet wyboru kolorów. Tego rodzaju opcje nie tylko zwiększają wartość produktu w oczach klienta, ale także tworzą unikalne doświadczenia zakupowe.

Innym przykładem mogą być trafne rekomendacje bazujące na naszych preferencjach czy sugerowanie podobnych produktów, które mogą się nam przydać. Tu możemy za przykład wziąć platformy streamingowe jak Spotify czy Netflix, które oferują rekomendacje oparte na wcześniejszych preferencjach. Tego rodzaju personalizacja sprawia, że użytkownicy czują, że platforma „zna” ich i dostarcza treści, które są dla nich szczególnie wartościowe.